Fietsparadijs snuiven in het Duitse Münster

Ai, helm vergeten! Wie in Duitsland gaat fietsen heeft een helm nodig, want die is verplicht. Toch? Het blijkt een wijdverbreid misverstand. De Duitse overheid adviseert iedereen om een helm te dragen, maar verplicht zijn ze alleen voor mountainbikers, racefietsers én mensen op een speed pedelec.
Wat in de Duitse praktijk – in dit geval de stad Münster – inhoudt dat nauwelijks iemand een helm draagt. Op speed pedelec-gebied liggen Nederland en België nog ver voor op de oosterburen, sowieso op het gebied van de elektrische fiets. Waar hier meer dan de helft van de fietsen al elektrisch is, is dat in Duitsland een fractie daarvan.

Paar feitjes: in Münster, de fietsmetropool van Duitsland en met 320.000 inwoners een fractie kleiner dan Utrecht (374.000), wordt 47 procent van de trips gemaakt met de ‘Leeze’, in het lokale dialect ‘fiets’, waarvan er meer dan 500.000 zijn. Ieder huishouden heeft gemiddeld 2,5 fietsen. In de stad, met de grootste fietsenstalling van Duitsland, ligt liefst 470 kilometer aan fietspaden. Er bestaan meer dan 100 fietsbedrijfjes. De aankoop van bakfietsen wordt er gesubsidieerd.

Waarom is Münster zo’n fietsstad? Twee redenen, zegt Martin Füser namens het lokale Fahrradbüro. Eén: het grote aantal studenten – zo’n 60.000 – dat hier woont. Die fietsen bij voorkeur. Twee: het landschap, dat hier bijna overal vlak is.
Maar dat is niet alles; ook de nabijheid van Nederland – een dikke 60 kilometer verderop – speelt een grote rol. ‘Dankzij jullie zit het fietsen ook in óns dna. In 1928 hadden we al ons eerste fietspad. In de late jaren 40 en vroege jaren 50 is er een heel netwerk aan fietspaden gecreëerd.’ Hoewel de bevordering van het fietsen volgens Füser aanvankelijk een neveneffect was van een infrastructuurplanning die vooral op auto’s was gericht, veranderde het beeld in de jaren zestig: meer fietsers had ook veel voordelen, zo bleek, en steeds vaker werd tegemoet gekomen aan de wensen van de fietser.

En zo groeide Münster uit tot dé fietsstad van Duitsland, en na Utrecht zelfs van de hele wereld (zie kadertje). Veel mensen komen speciaal naar de stad voor de bejubelde fietscultuur. Zoals het koppel Sylvester (47) en Achim (64) uit Keulen. Na een dagje fietsen op een warme lentedag leveren ze hun huurfiets in op het centraal station. Sylvester: ‘Iedereen heeft het altijd over fietsen in Münster, wij wilden dat ook eens proberen. We hebben een tocht gemaakt, Radtour 1, Auf der Spuren der Annette Von Droste-Hülshoff. 28 kilometer lang, langs het kasteel van een bekende dichteres.’ De Keulenaar showt wat foto’s op z’n mobieltje: ‘Echt mooi, zo groen ook. En vlak. Alles is hier wel veel duurder dan in Keulen. Volgende keer eigen boterhammen mee.’
Manfred Gerken, een fitte opa uit de regio Hamburg, komt op het station juist huurfietsen halen. Samen met liefst eenentwintig familieleden. ‘We gaan met de hele familie fietsen. Mijn kleinzoon heeft de route uitgezet, die is geheim. We weten alleen dat ie rond de veertig kilometer is.’

De stalling op centraal is een van de vier ‘fietsstations’ in de stad, en een paradepaardje van Fietsstad Münster. Een toeristische attractie zelfs, want de grootste fietsgarage van het land. ‘Elke week komen hier mensen fotograferen’, zegt beheerder Robin. Er is zelfs een carwash voor fietsers, een Fahrradwäsche. Voor vijf euro is je fiets weer blinkend schoon. Er passen 3500 fietsen in de stalling, inclusief 300 huurfietsen, waaronder ook tandems en fietsjes voor de kleinste kids. Maar zijn stalling is nog steeds veel te klein, zegt de beheerder, die vandaag met zijn drie collega’s het werk nauwelijks aan kan. ‘Sorry, ik moet weer verder, alles is vol hier.’

Het verklaart waarom er overal rond het station fietsen staan. Duizenden, zelfs in het tunneltje onder het spoor. Maar die ruimte is er ook. Of beter: die ruimte máákt Münster voor haar fietsen. Rond het station zijn twee medewerkers van de gemeente bezig met omgevallen fietsen recht te zetten, en zwerffietsen eruit te trekken. Nee, ze mogen niks zeggen zonder toestemming van hun baas, maar ze hoeven zich in elk geval nooit te vervelen in Münster, zegt de een lachend.

Parkeren mag hier vrijwel overal, zelfs in het toeristisch centrum, mits je fiets niet direct in de weg staat of voor gevaar zorgt. Een verschil met veel Nederlandse steden, waar ‘verkeerd geparkeerde’ fietsen vaak zonder pardon worden weggehaald.
Maar niet iedereen in Münster is blij met al die fietsen op straat. ‘Er zijn veel teveel fietsen hier’, klaagt een oudere vrouw op de toeristische Prinzipalmarkt, pal voor het historische stadhuis, waar ooit de befaamde Vrede van Münster werd getekend. ‘Ze staan overal in de weg. Komt door de studenten. Laat ze maar gaan werken!’

Hét paradepaardje van Fietsstad Münster is de magnifieke fietspromenade, een groene ring tussen de bomen, die om de oude, deels autovrije historische binnenstad cirkelt. Soms voelt het hier alsof je midden in een bos fietst, in plaats van in een metropool. Vanaf de Promenade zijn belangrijke instellingen als de universiteit, het kasteel, centraal station en recreatiegebied Aasee snel en makkelijk te bereiken.
De Promenade raast als een fietssnelweg om de binnenstad heen. Een ader waar Nederlands DNA doorheen raast, want op deze fietssnelweg zijn de fietsers de baas. Al moeten ze het autoverkeer op enkele kruispunten toch voorrang verlenen. Logisch, want anders zou er geen auto meer naar de binnenstad kunnen; het is hier de hele dag spitsuur met een constante stroom aan fietsers. Ook als voetganger moet je hier scherp blijven om niet door een fiets overreden te worden als je oversteekt.
Een noviteit bij het stoplicht is een handrail waar de fietser zich aan vast kan houden zonder te hoeven afstappen. Bordjes om te waarschuwen voor spookfietsers (Geisterradler) kennen we ook niet in Nederland, maar zijn in Münster geen overbodige luxe.
Een bonte parade is het, die langs trekt op de Promenade: van piepjong tot stokoud, voortbewegend op oude stadsfietsen, fietsen met aanhangers, bakfietsen, vintage racers van Jan Janssen en Motobécane, mountainbikes en gravelbikes. Veel Hollandse Gazelles en Batavussen, en veel geflaneer op stoere en dure (sport)fietsen van merken als KTM, Carver en Cube of hippe Duitse als Falkenjagd, Kalkhoff en Riesse & Müller. Weer valt de afwezigheid van e-bikes op, en de áánwezigheid van opvallend veel jongeren, die in het weekend ook gewoon voor de lol een stukkie gaan fietsen. Veel liever dan op een brommer of scooter, die hier nagenoeg afwezig zijn. Mensen houden van hun fiets hier, die deel is van de identiteit, en iets om trots op te zijn.

Kunnen deze Duitsers dan helemaal niets meer leren van ons Hollanders? Toch wel. Nederlanders zijn berucht vanwege het fietsen door rood, maar de Duitsers zijn dan weer extreem braaf. Wachten voor een stoplicht dat op rood staat, okay, maar wachten op een rood fietsstoplicht terwijl er helemaal geen reden is om te stoppen omdat er simpelweg geen zijweg is…? Het levert soms kafkaëske toestanden op, midden in Münster. Maar in Duitsland fiets je nu eenmaal niet door rood. Punt. Ook al wacht je nergens op.
En wil je verder geen scheve blikken, dan fiets je bij onze oosterburen ook niet over een wandelpad, zo laat een voetgangster de verslaggevers demonstratief weten door ze met haar nordic walking-stokken bijna de berm in te duwen op het wandelpad pal langs de Aasee. Het groene pad aan de rand van de stad is kilometers lang en nu eens niet bedoeld voor fietsers, die bovenlangs het meer gedirigeerd worden. ‘Jullie fietsers hebben al genoeg ruimte hier’, lijkt de vrouw te willen zeggen, ‘pik dit niet ook nog van ons in!’.

Vaak wordt voor ‘beste fietssteden’ verwezen naar de Global Bicycle Cities Index. De Europese fietsverzekeringsmaatschappij Luko, die jaarlijks deze index opstelt, kijkt onder meer naar gebruik, veiligheid en infrastructuur voor fietsen. De laatste keren eindigde Utrecht op één, gevolgd door Münster, en daarna steden als Antwerpen, Kopenhagen, Amsterdam, Malmö, Auckland, Hangzhou, Bern, Bremen en Hannover.
Dat imago wordt door de Duitse stad flink uitgevent. Zo zijn er bijvoorbeeld 23 fietstelpunten. Op deze site kun je de resultaten volgen: dashboard.smartcity.ms. Bij de lokale VVV zijn tal van fietssouvenirs te koop: van sleutelhangers en sokken tot rugzakken en fietsnoedels. Er is ook een eigen fietsbier van de lokale brouwer Finne: een Radler uiteraard, met een fietsje op het etiket.

Voor in en rond Münster zijn tal van routes uitgezet. Voor info en (gratis) kaartjes kun je bij de VVV terecht of op stadt-muenster.de/nl/tourismus/fietsstad-muenster/fietstochten.

Münsterland kent 4500 kilometers bewegwijzerde fietspaden, die hoofdzakelijk door vlak landschap voeren. De kastelenroute wordt de Koningin van de fietsroutes genoemd. Kan vanuit middelpunt Münster gereden worden in vier delen en windrichtingen, de Nordkurs (305 km), Ostkurs (240 km), Südkurs (210 km) en Westkurs (310 km). Langs 100 kastelen, burchten, landhuizen en landgoederen in Münsterland. De eerste twee kastelen vind je in Münster zelf al. Voert ook langs de nabijgelegen heuvelrug Baumberge, het fraaie kasteel waar dichteres Annette Von Droste-Hülshoff woonde en Nordkirchen, het grootste en beroemdste kasteel in de regio, bekend als het ‘Versailles van Westfalen’.

163 kilometer lang, door de mooiste dorpjes tussen Münster en Osnabrück. friedensroute.nl

Bovenop de wegwijzers voor fietstochten is er een systeem met Knotepunkten (Knooppunten), rode borden met nummers, waarmee je je eigen route kunt uitzetten. Er zijn ook bestaande knooppuntenroutes zoals die langs het uitgestrekte vogelgebied Rieselfelder, een tocht van ruim 30 kilometer vanuit Münster via de nummers 38, 53, 26, 48, 79, 18, 27, 54, 5, 21, 2 en 38. Op vier plekken in de stad zijn fietsen te huur. Op het centraal station is de keuze het grootst. Vanaf 9 euro per dag.

De Europa Radweg 1 die van Arnhem naar Berlijn gaat doet ook Münster aan.